سرگیجه

اختلالات تعادلی

بیش از ۳% جمعیت سالیانه به علت شکایت از سر گیجه به پزشک مراجعه می نمایند که این سرگیجه هر چند که با اختلال تعادل همراه است ولی اختلال تعادل شدید نیست.

گیجی چیست ؟

بیماران اختلال تعادلی خود را بصورت احساس گیجی، سبکی سر بی ثباتی یا ناپایداری بیان می‌کنند احساس عدم تعادل (بدون اساس چرخش) معمولاً به بیماریهای گوش مربوط نمی شود.

سرگیجه چیست؟

تعداد اندکی از بیماران اختلال تعادل خود را با لفظ سرگیجه بیان می‌کنند، آنها اغلب می‌گویند که خوشان یا محیط اطراف در حال چرخیدن است این سر گیجه معمولاً بیانگر اختلال در گوش داخلی است.

تشریح اندام تعادلی

تعادل با عملکرد پیچیده گوش داخلی، سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع)، چشم ها، مفاصل،  عضلات و گیرنده های حسی ایجاد می‌شود. حال اگر اختلالی در هر کدام از این سیستم ها رخ دهد منجر به گیجی  و یا سر گیجه می‌شود که علائم بستگی به اختلال در گوش داخلی (محیطی) یادر داخل جمجمه (مرکزی) دارد .

سر‌گیجه به علت اختلالات محیطی

سر‌گیجه معمولاً بیانگر اختلال در عملکرد گوش داخلی است و این اختلال به دلائل گوناگونی ایجاد می شود و درگیری  یک طرفه بیشتر از دو طرفه و در نوع دو طرفه درگیری یک گوش بیشتر از گوش دیگر است. سرگیجه ممکن است همراه با تهوع، وزوز، کاهش شنوائی یا احساس پری در گوش باشد و در بیماری هائی همچون اختلال آب  و الکترولیت (سندروم منیر )، عفونتهای ویروسی (لابیرنتیت)، انسداد شیپور استاش یا اختلال در قسمت تعادلی گوش داخلی (سر‌گیجه وضعیتی خوش خیم )دیده می‌شود.

گیجی به علت اختلالات مرکزی

گیجی همراه عدم تعادل معمولاً به علت اختلالات مرکزی است و می تواند ناشی از ناکافی بودن خون و کمبود  اکسیژن باشد و علت آن ناشی از باریک شدن عروق خون رساننده به مغز (آرتریو اسکلروز)، ناشی از تحت فشار قرار‌دادن عروق گردنی (آرتریت مهره های گردنی )، بعلت بیماریهایی چون مرض قند و یا کم خونی  می‌باشد . در این موارد گیجی عموماً زمانی که فرد از حالت نشسته یا خوابیده به حالت ایستاده درآید و یا زمانیکه بطور ناگهانی سر را بچرخاند رخ می دهد.

ارزیابی های پزشکی

 از آنجائیکه سر گیجه یا گیجی دلائل مختلفی دارد پزشک نیازمند به ارزیابی های پزشکی دقیق می باشد . این بررسی شامل :

الف) سوال از سابقه بیماری

ب) معاینه بیمار

ج)انجام تست های تشخیصی معمولی و اختصاصی

د)مشاوره با پزشکان دیگر می‌باشد.

الف)سابقه بیماری

در این مرحله پزشک ممکن است راجع به سلامت عمومی، مشکلات پزشکی ، مصرف دارو، جراحات و صدمات وارده به سر، علائم عود کننده، مشکلات دیگر مربوط به گوش و یا سیستم اعصاب مرکزی از شما سوال نماید.

ب) معاینه گوش و حلق و بینی

یک بررسی کامل گوش، حلق، بینیو اعصاب گوش و جمجمه‌ای (جهت رد کردن هر بیماری در آنها) لازم است.

ج) تست های آزمایشگاهی

۱- آزمایشات خونی و گاهی اوقات انجام نوار قلب (جهت بررسی عملکرد قلب) برای تشخیص اختلالات قلبی عروقی ضروری است.

۲- آزمایشات معمولی شنوایی: سرگیجه گاهی اوقات همراه با کاهش شنوایی است انجام آزمایشات رایج شنوایی جهت بررسی وضعیت شنوایی بیمار لازم است.

۳- آزمایشات اختصاصی شنوایی: این آزمایشات مشخص می کند که آیا کاهش شنوایی مربوط به گوش داخلی(کوکلئار) یا بعد از آن(رتروکوکلئار) می باشد، از این تستها جهت رد کردن احتمال وجود تومور عصب شنوایی (که یک تومور نادر و خوش خیم عصب گوش داخلی است) نیز استفاده می‌شود.

۴- تستهای تشخیصی دیگر: آزمایشات دیگری نیز برای تشخیص قطعی در اختلالات تعادلی انجام می‌شود که نتایج این بررسی ها می تواند به عنوان کفایت و یا ادامه بررسی های بعدی باشد. اگر تغییری در علائم بیماری پیدا شود ممکن است پزشک تکرار این آزمایشات را نیز لازم بداند:

I) بررسی و ثبت الکتریکی حرکات تحریکی چشم الکترونیستاگموگرافی

 در این آزمایش عملکرد قسمت تعادلی گوش داخلی ارزیابی می‌شود. نوع حرکت ایجاد شده در چشم (نیستاگموس) به تعیین ضایعه کمک می کند.

ثبت این آزمایش ممکن است همراه با تحریک آب سرد و سپس آب گرم(یا هوای گرم و سرد) در کانال گوش خارجی یا به صورت ثبت امواج خودبخودی یا تغییر وضعیت بیمار انجام گردد و عملکرد تعادلی هر دو گوش را به طور جداگانه ارزیابی می نمائیم.

II) ثبت پاسخ های برانگیخته شده از ساقه مغز (ا،ب،آر)(A.B.R)

در این آزمایش گوش توسط صوت تحریک شده و سرعت پاسخ های الکتریکی که در طول عصب شنوایی(از گوش داخلی تا مغز) ایجاد می‌شود را در روی پوست سر ثبت و اندازه گیری می‌نماید تاخیر در این انتقال ممکن است به علت وجود تومور عصب شنوایی باشد

III) سی تی اسکن یا تصاویر مغناطیسی بر انگیخته شده (ام،آر،آی)(M.R.I)

از این وسایل به منظور دستیابی به تصاویر خاص گوش داخلی و مغیز استفاده می‌شود. هر ضایعه ای نظیر تومور عصب شنوایی را میتوان در این تصویرهای ظریف مشخص نمود.

د) مشاوره با متخصص جراحی مغز و اعصاب

هدف این مشاوره بررسی سیستم اعصاب داخلی جمجمه ای و رد کردن مشکلات یا اختلالات دیگری است که می تواند سبب ایجاد این علائم شود.

علل احتمالی گیجی و سرگیجه

آزمایشات ممکن است یک بیماری اختصاصی را مشخص نماید.گاهی اوقات برخی از تست ها لازم است تکرار گردد حتی اگر این آزمایشات سبب تشخیص قطعی نیز نشوند می توانند منجر به رد کردن بسیاری از احتمالات مطرح شده در ذیل گردد:

الف) اختلالات محیطی

این اختلالات موجب بروز سرگیجه در فرد شده و منشا آن بیماری های گوش داخلی است.

نورونیت و ستیبولر: اغلب به علت عفونتهای ویروسی بزرو می نماید وزوز گوش و گاهش شنوایی غالبا وجود ندارد.

لابیرنتیت: اغلب به علت عفونت های چرکی گوش داخلی می باشد و شنوایی و تعادل گوش از بین رفته است و اختلال تعادل به خاطر عدم تحریک گوش مبتلا و نامناسب تشخیص دادن تحریکات گوش سالم توسط مغز می‌باشد.

سندرم منیر: بیماری در بخش تعادلی و شنوایی گوش داخلی می باشد و سبب کاهش شنوایی، وزوز، گوش و سرگیجه و احساس پری گوش داخلی می شود.

سرگیجه وضعیتی خوش خیم: فقط بخش تعادلی گوش داخلی مبتلا است اغلب وزوز گوش و کاهش شنوایی وجود ندارد.

تومور آکوستیک: تومور نادر و خوش خیم عصب زوج هشت است و علائم و نشانه های آن شامل گیجی یا سرگیجه-وزوز گوش- کاهش شنوایی و در مراحل آخر فلج عصب صورت می باشد تشخیص از طریق تست ها قابل تایید می‌باشد.

انسداد مجرای شیپور استاش: اغلب به دنبال سرماخوردگی یا حساسیت ایجاد می شود. وزوز گوش و کاهش شنوائی موقتی است.

ب) اختلالات مرکزی

 این اختلالات ممکن است سبب حالت گیجی و منگی در بیمار شوند.

آرتریواسکلروزیس: یک علت گیجی می باشد که علت آن باریک شدن عروقی است که مسئول رساندن اکسیژن به گوش داخلی و مغز می باشند.

استئوآرتریت: نیز ممکن است سبب گیجی شود. باریک شدن فضاهای بین مهره ای، رساندن اکسیژن و خون را از شریان مهره‌ای به گوش داخلی و مغیز محدود می کند.

ج) سایر علل سرگیجه و گیجی

بیماری هایی همچون دیابت(مرض قند)- آنمی (کم خونی) – بیماری های قلبی یا برخی اختلالات عصبی و یا بیماریهای نادر دیگر نیز ممکن است سبب بروز این حالت شوند.

نکات مهم برای بیماران دارای سرگیجه

۱) در افراد مسن: این افراد هنگامی که سریعا وضعیت خود را تغیر دهند ممکن است احساس گیجی نمایند با رعایت نکات زیر می تواند از بروز سرگیجه در خود جلوگیری کنید:

* وضعیتتان را آهسته تغییر دهید به خصوص هنگامی که از حالت دراز کشیده یا نشسته به حالت ایستاده در می آیند.

* به آرامی به بالا و پائین نگاه کنید

* به آرامی سرتان را به اطراف بچرخانید و در صورت امکان همزمان با آن بدن تان را حرکت دهید.

۲) رانندگی و صعود کردن: اگر شما دارای علائم گیجی یا سرگیجه هستید حتما باید با نظر پزشک معالجتان به رانندگی بپردازید. این افراد از بالا رفتن از پلکان یا قرار گرفتن در ارتفاعی که سبب ناراحتی آنان می شود باید پرهیز نمایند.

۳) مصرف داروها: یکی از عوارض جانبی داروها ایجاد گیجی و سرگیجه است. در صورتی که پس از مصرف دارو دچار سرگیجه شدید باید به پزشک معالجتان در مورد داروئی که مصرف نموده‌اید اطلاع دهید.

مراقبت های بعدی

در اغلب موارد سرگیجه و گیجی جدی نمی باشد و با گذشت زمان بهبودمی یابد، و تدرتا به جراحی نیاز دارد اما ممکن است در برخی از موارد جراحی نیز انجام شود. اگر علائم پابرجا بماند یا هر تغییر جزئی پیش آید تکرار تست ها لازم است.

همچنین اگر یکی از علائم تغییر یابدمثلا افزایش سردرد، تغییر در بینائی، اختلال گفتاری، ضعف حسی یا حرکتی یا کاهش هوشیاری ایجاد شد حتما به پزشک معالجتان اطلاع دهید.